جامعه شناسی خودمانی، چرا درمانده ایم؟

حسن نراقی در این کتاب با نگاهی انتقادی به جامعه ایران می‌پردازد و مشکلات آن را به‌طور گسترده بررسی می‌کند. او بر این باور است که ریشه اصلی بسیاری از بحران‌ها و دشواری‌ها نه بیرون از جامعه، بلکه در خود مردم نهفته است. به عنوان نمونه، یکی از عواملی که به زعم نویسنده سبب عقب‌ماندگی ما شده، ناآگاهی و بی‌توجهی به تاریخ است.

کتاب البته بی‌حاشیه نبوده و نقدهای فراوانی به آن وارد شده است. نراقی در مقدمه‌اش به بخشی از این نقدها پاسخ می‌دهد؛ مثلاً برخی می‌پرسند اگر مشکل از مردم است، پس نقش حکومت‌ها چیست؟ آیا حکومت محصول رفتار مردم است یا برعکس، مردم برآمده از حکومت‌اند؟

یکی دیگر از ایرادهای رایج این است که نویسنده بیش از اندازه به ضعف‌ها پرداخته و جنبه‌های مثبت جامعه را نادیده گرفته است. هرچند می‌توان از زاویه‌ای دیگر نگاه کرد و گفت پرهیز از تمجید، خود می‌تواند نقطه مثبتی باشد، زیرا ما ایرانی‌ها غالباً به خودستایی تمایل داریم و تعریف‌های بی‌جا تنها این ضعف را تقویت می‌کند.

همچنین گفته شده که کتاب راهکار مشخصی برای برون‌رفت از مشکلات ارائه نمی‌دهد. نراقی در پاسخ تأکید می‌کند که همانند بیماری که ابتدا باید از بیماری خود آگاه شود تا به درمان روی آورد، جامعه نیز پیش از هر چیز باید به کاستی‌هایش پی ببرد. از این رو هدف اصلی کتاب نه نسخه‌پیچی فوری، بلکه بیدار کردن جامعه و برانگیختن حس مسئولیت در آن است.